Poświęcenie kaplicy śww. Niewiast Niosących Wonności w Jacznie

Mówi się, że człowiek planuje a Bóg planem kieruje i trudno odmówić sensu tej ludowej mądrości. W Dekanacie Sokólskim odrestaurowano nowy Dom Boży, a opatrzność sprzyjała zarówno zaplanowanym pracom, jak też możliwościom ich realizacji. Bóg postawił też na tej drodze ludzi dobrej woli, którzy ochoczo ów plan wsparli. To właśnie dlatego Jaczno dziś świętuje i ze wszech miar owym ludziom i Bogu dziękuje.

To, jak obecnie wygląda kaplica śww. Niewiast Niosących Wonności w Jacznie, jest zasługą wielu osób oraz zwieńczeniem 6-letnich przygotowań i bez mała 2 lat prac budowlanych, konserwatorskich i wykończeniowych. Począwszy od wpisania świątyni do rejestru zabytków, które miało miejsce w lipcu 2016 r., poprzez przygotowanie projektu i złożenie wniosku o dofinansowanie, na wyłonieniu wykonawcy i rozpoczęciu prac zgodnie z pozwoleniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków skończywszy. Drewniana cerkiewka na miejscowej nekropolii zyskała nowy dach wraz z kopułą i wieńczącym ją krzyżem. Odnowiona została jej zewnętrzna elewacja, wraz z wykonaniem nowych okien i drzwi - na wzór oryginałów. Ponadto gruntownie wyremontowano wnętrze cerkwi - ściany i sklepienie, ze wzmocnieniem kamiennych fundamentów i wymianą podłogi włącznie. Ponadto zagospodarowany został teren przy bramie i wokół kaplicy. Po zakończeniu prac stricte budowlanych, cerkiew zyskała nowy ikonostas, prestoł, żertwiennik, panikadiło, a także pozostałe wyposażenie, niezbędne w prawosławnej świątyni. 

Dofinansowanie na ten cel, z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego, przyznał Zarząd Województwa, zaś sam projekt opiewający na 250 tys. zł. z otrzymaną dotacją 200 tys. zł., przygotowano w ramach LGD Fundusz Biebrzański. Podczas XXXVIII sesji Rady Powiatu Sokólskiego, jednogłośnie podjęto uchwałę w sprawie udzielenia Parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Jacznie dotacji na ten cel. Kwota 41 436,90 zł posłużyła na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy kaplicy. Zarząd Powiatu, dokonując oceny wniosku, uwzględnił wartość historyczną zabytku oraz stan jego zachowania, uznając wsparcie za uzasadnione i konieczne. Podjęte przez parafię dzieło wspomógł też dąbrowski samorząd. Stosowną uchwałę podjęli radni podczas XXV Sesji Rady Miejskiej w Dąbrowie Białostockiej. Z przyznanej kwoty 20 tys. zł, wykonana została instalacja odgromowa, elektryczna oraz oświetlenie zewnętrzne kaplicy. 

Remont jaczniańskiej kaplicy jest rzecz jasna dziełem przywracającym blask pięknemu zabytkowi Sokólszczyzny i Podlasia, ale jest też bardzo ważnym wydarzeniem w środowisku lokalnej społeczności, istotnym dla zachowania kultury i pamięci o przodkach. To właśnie w tej niewielkiej cerkiewce wzrastało duchowe życie parafian, w momencie dla nich bardzo trudnym - po pożarze głównej cerkwi św. Eliasza w 1985 r. "Jak spłonęła cerkiew, czuliśmy się jak prawdziwe sieroty. Ta kaplica dodawała nam otuchy. Tutaj zaczęły być odprawiane nabożeństwa i tu ludzie się skupiali, mogli się tu pomodlić. Doprowadziło to do powstania motywacji dla odbudowy cerkwi" - mówią jednym głosem starsi parafianie, pamiętający czasy pożaru i wielkiej straty jaką ponieśli. We wspomnieniach mieszkańców Jaczna zachowały się też przekazy o tak licznym gromadzeniu się wiernych w tej niewielkiej cerkiewce, że by ich pomieścić, dobudowano doń tymczasowy ganek. I to właśnie tam - w kaplicy, wierni przystępowali do Eucharystii, tam były zawierane sakramenty małżeństwa i stamtąd odprowadzano zmarłych w ostatnią ziemską drogę. Dlatego kiełkujący pomysł o jej remoncie tak szybko wzrósł, nabierając realnego kształtu.

Dziś kaplica Żen Mironośnic znów nie zdołała pomieścić wszystkich, którzy się zgromadzili, by ją obejrzeć i uczestniczyć w czynie jej poświęcenia. Przybyli tu parafianie i ludzie rodzinnie związani z jaczniańską ziemią oraz wierni z bliższej i dalszej okolicy. Przybyły delegacje władz samorządowych z: Urzędu Marszałkowskiego - reprezentowanego przez Wiesławę Burnos, członek zarządu województwa podlaskiego; Starostwa Powiatowego - której przewodniczył starosta sokólski Piotr Rećko wraz z wicestarostą Jerzym Białomyzym; Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Białostockiej - na czele z burmistrzem Arturem Gajlewiczem i przewodniczącym Rady Miejskiej Adamem Wojteczko oraz Urzędu Gminy w Sidrze - w osobie Łukasza Czyżewskiego, zastępcy wójta. Obecni byli też księża Kościoła rzymskokatolickiego, przedstawiciele służb mundurowych oraz OSP. Uroczystościom przewodniczył zwierzchnik Diecezji Białostocko-Gdańskiej JE Najprzewielebniejszy Arcybiskup Jakub.

Hierarchę powitano przed główną parafialną świątynią Zmartwychwstania Pańskiego, gdzie celebrowany był molebien z poświęceniem wody. Następnie wszyscy zebrani, w dostojnej procesji przemaszerowali główną ulicą miejscowości na nieodległe wzgórze, na którym zlokalizowano parafialny cmentarz i gdzie w połowie XIX w. zbudowano kapliczkę. U jej progu odczytane zostały modlitwy „na odnowienie świątyni”, które w swojej treści proszą Boga o uświęcenie cerkwi w Duchu Świętym. Następnie arcypasterz, kropiąc kapliczkę święconą wodą, dokonał jej oświęcenia, czy też mówiąc precyzyjniej w oparciu o kanony Cerkwi - odnowienia, oddając ją tym samym w użytek wiernym - by ci, odnawiając się w Duchu Świętym za sprawą sakramentów sprawowanych w tej cerkwi, podążali drogą ku zbawieniu. 

- Świątynie, dzięki dobrym ludziom, są utrzymywane w dobrym stanie i remontowane. Ta kaplica cmentarna, która w taki charakterystyczny sposób stoi na górce, dominuje nad całą miejscowością i przypomina o tym, jakie to jest miejsce, że tu leżą przodkowie, mieszkańcy tej wsi i okolicznych wsi. Cieszy to, że na tym miejscu wyremontowano kaplicę i z pewnością pędzie ona służyła kolejne dziesięciolecia - powiedział abp Jakub po zakończeniu czynu małego poświęcenia kaplicy. - Zadanie jest zrobione, a każde wykonanie zadania wiąże emocjonalnie ludzi: inicjatorów, ofiarodawców i wykonawców. To jest bardzo ważne w życiu parafialnym i możemy się cieszyć z tego, że tak to życie parafialne wygląda. Nie mamy dużych pieniędzy, z których możemy pokryć wszystkie potrzebne roboty i utrzymanie. Działanie jest zatem wspólne: proboszcza, wiernych, ludzi dobrej woli i wszystkich, którym bliska sercu jest wiara i służba swojemu narodowi, swoim bliskim - dodał hierarcha.

Proboszcz parafii w Jacznie, zabierając głos i witając wszystkich na uroczystości, podziękował osobom zaangażowanym w remont kaplicy.

- Podziękować chciałbym przede wszystkim wam, bo bez waszego wsparcia, także finansowego, nie było by to możliwe (...). Dzięki waszemu wsparciu, tu zgromadzonych, tych, których nie ma, tych zza granicy - bo też były takie ofiary, tych wszystkich, których nie znam osobiście, ale bliskich temu miejscu - wszystkim dziękuje! Dziękuję LGD Fundusz Biebrzański, bo przez to właśnie LGD udało się pozyskać fundusze. Dziękuję Urzędowi Marszałkowskiemu i pani Wiesławie Burnos za to, że udało się te pieniądze pozyskać i rozliczyć (...). Dziękuję staroście i całej Radzie Powiatu Sokólskiego, za dofinansowanie tego remontu. Dziękuję burmistrzowi Arturowi Gajlewiczowi i całej radzie, również za dofinansowanie i za to, że ta cerkiew stała się perełką (...). Dziękuję panu Mariuszowi Nikiciukowi, za to że pociągnął trud ze strony formalnej. Każdy kto pisał wniosek wie, że to wymaga sztuki - mówił z nieskrywanym wzruszeniem o. Piotr Hanczaruk. W dalszych słowach duchowny wyraził wdzięczność Pawłowi Surowcowi i Zbigniewowi Biegańskiemu, za pomoc na różnych etapach realizacji przedsięwzięcia, a także Andrzejowi Martonikowi, za wykonanie wnętrza kaplicy, w części która nie była objęta unijnym dofinansowaniem.  

W imieniu Świętego Soboru Biskupów, Świętego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego - za pracę dla dobra Cerkwi, abp Jakub odznaczył starostę sokólskiego Piotra Rećko oraz wicestarostę Jerzego Białomyzego, orderem św. Równej Apostołom Marii Magdaleny III stopnia. To zaszczytne odznaczenie było wyrazem podziękowania za zaangażowanie, zarówno w remont kaplicy jak też inne przedsięwzięcia, ważne dla prawosławnej wspólnoty Sokólszczyzny. Ponadto abp Jakub wyraził wdzięczność burmistrzowi Dąbrowy Białostockiej Arturowi Gajlewiczowi oraz Tomaszowi Lewko, za pracę na rzecz parafii prawosławnej Zmartwychwstania Pańskiego w Jacznie, składając na ich ręce listy pochwalne.

Z wielu ust popłynęły następnie podziękowania, zarówno dziś odznaczonym i wyróżnionym, jak też wszystkim, którzy od lat wspierają życie parafii. Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, iż nie byłoby żadnego z tych dzieł, żadnego remontu, spotkania, wyjazdu ani innego przedsięwzięcia, gdyby nie praca i zaangażowanie duchownych: o. Piotra Omelczuka i o. Piotra Hanczaruka. Każdy z nich wnosił w tę wspólnotę coś innego, niespożyte pokłady sił, nowe pomysły, świeże spojrzenie. Nie zapomniano o tym, a pierwszym z gratulujących był abp Jakub.

- Dziękuję o. Piotrowi za jego zaangażowanie, wysiłek no i taki szczególny dar, który posiada. Pochodzi też niedaleko stąd, a więc może te miejscowości są mu bardzo bliskie. Stara się o to, żeby w tej parafii zrobić wszystko, żeby przekazać to kolejnym pokoleniom w należytym stanie. Serdecznie dziękuję o. Piotrze za ten wysiłek, starania i zaangażowanie - powiedział hierarcha.

- Pięknie mówiono o naszych dokonaniach, o wsparciu, ale tak naprawdę jedna osoba jest autorem tego sukcesu. Tym autorem jest proboszcz, ks. Piotr. To on jest godzien, to on jest aksios, to on jest tą perłą, którą mamy w koronie naszych proboszczów (...). Ks. jest wyjątkowy, wyjątkowy dlatego, że jest za każdym razem zdeterminowany do tego, żeby rozwijać prawosławie, rozwijać naszą cudowną wielokulturowość powiatu sokólskiego. Rozwijać na różnych polach: duchowych relacji, rajdów motocyklowych, spotkań młodzieży czy też imprez charytatywnych. Jesteśmy wdzięczni dobremu Bogu ale też naszemu arcybiskupowi, że ks. Piotra do nas skierował. Dla nas to duży zaszczyt i honor - powiedział starosta sokólski Piotr Rećko, przekazując w podarunku na ręce proboszcza krzyż, który znajdzie się na ołtarzu nowo wyremontowanej kaplicy. W dalszych słowach starosta podziękował hierarsze za przyznane odznaczenie, deklarując dalszą współpracę. 

- Kłaniam się nisko obecnemu proboszczowi i dziękuję mu za współpracę. Chciałbym tez podziękować o. Piotrowi Omelczukowi. 6 lat temu spotkaliśmy się tu z o. Piotrem, konserwatorem zabytków i architektem. Ustaliliśmy, ażeby projekt był przygotowany tak, by nie kolidował ze wskazówkami konserwatora. Okazało się, że to spotkanie zaowocowało zakończonym dziś remontem - powiedział wicestarosta Jerzy Białomyzy, także dziękując abp Jakubowi za odznaczenie i wskazując, iż jest ono zobowiązaniem do dalszego dostrzegania potrzeb tych, którzy rozwijają wielokulturowość i wiarę chrześcijańską.   

- Chciałbym serdeczne podziękowania skierować do ks. Piotra, za jego zaangażowanie w miejscowości Jaczno. Cała parafia kwitnie! Kwitnie tym, że powstają nowe inwestycje, odnawiają się te, które już są. Cieszymy się z tego my, cieszą się z tego sami parafianie ale też ci, którzy tu przyjeżdżają - powiedział burmistrz Dąbrowy Białostockiej Artur Gajlewicz, przekazując do kaplicy lampkę oliwną, której płomień, będący symbolem Chrystusa, umacniał parafian w wierze. 

Pierwsze wzmianki o cerkwi w Jacznie odnoszą się do początków XVI wieku. Z dokumentów parafialnych i historycznych opracowań wynika, iż cerkiew św. Eliasza została ufundowana przez Królową Bonę i prawdopodobnie funkcjonowała już w 1540 r. Źródła Narodowego Instytutu Dziedzictwa datują powstanie kaplicy na 1849 r. Opisują ją jako obiekt na planie kwadratu, konstrukcji zrębowej na fundamencie kamiennym, wzniesiony po wschodniej stronie drogi Jaczno - Harasimowicze, w południowo-zachodniej, najstarszej części cmentarza prawosławnego. W tym okresie w centrum wsi, po zniszczeniu poprzedniej, wzniesiono główną parafialną cerkiew oraz wyodrębniono cmentarz, który dotychczas znajdował się w obrębie muru okalającego świątynię. Fakt ów potwierdza m.in. karta cmentarza, gdzie wskazano lokalizację kaplicy, a najstarszy nagrobek datowano na 1874 r. Kaplica wzniesiona została z częściowym wykorzystaniem elementów z rozbiórki poprzedniej cerkwi. Materiał, choć pochodzący najprawdopodobniej z XVII wieku, był solidny, dzięki czemu kaplica w swej głównej konstrukcji przetrwała do dnia dzisiejszego. Wskazywał na to m.in. wykonawca obecnych prac renowatorskich, rozebrawszy zewnętrzną i wewnętrzną szalówkę. Musiała więc przechodzić okresowe remonty, co można potwierdzić innym faktem. W związku z rozpoczętymi pracami konieczne było zruszenie prestołu. Na jego wewnętrznej części widniał wpis, iż został on poświęcony przez duchownych - bez udziału biskupa, w 1969 r. Wiele wskazuje więc na to, że ostatni remont kaplicy, nadający jej obecnego kształtu, przeprowadzony był właśnie w tym okresie. Także we wspomnieniach mieszkańców Jaczna da się usłyszeć wzmianki o remoncie właśnie w tym czasie, kiedy to dach słomiany zastąpić miano blaszanym. Kaplicy nie dotknęły skutki konfliktów zbrojnych, dzięki czemu przetrwała do dzisiejszych czasów w niemal niezmienionym kształcie i jest obecnie jednym z ważnych miejsc na mapie zabytków Podlasia i Sokólszczyzny.

W przygotowaniu części historycznej artykułu wykorzystano informacje, opracowanie, dokumenty i zdjęcia przekazane przez pana Grzegorza Ryżewskiego oraz Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Dąbrowie Białostockiej, materiały zgromadzone w witrynie Narodowego Instytutu Dziedzictwa, a także relacje i wspomnienia parafian.

 

Adam Matyszczyk