Wielki Tydzień w Cerkwi Prawosławnej - harmonogram nabożeństw

Wierni Cerkwi prawosławnej rozpoczynają dziś Wielki Tydzień. To ostatni - najważniejszy okres, przed świętem Zmartwychwstania Pańskiego.

Warto wiedzieć, iż Wielki Post dzieli się niejako na dwie części. Czterdziestnicę postu, która trwa od poniedziałku pierwszego dnia i kończy się przed Sobotą Łazarza i Niedzielą Palmową, oraz rozpoczynający się właśnie Wielki Tydzień. Oba te okresy, na pierwszy rzut oka bardzo podobne, w istocie stanowią dwa odrębne cykle, które różnią się zarówno symboliką, jak też praktyką liturgiczną i celem dla człowieka. Nabożeństwa sprawowane w Wielkim Poście generalnie nie mówią o męce, śmierci i zmartwychwstaniu. Jest to raczej czas oczekiwania i przygotowania się wiernego do przeżywania nie tylko Paschy Chrystusowej, lecz i poprzedzającego ją Tygodnia Męki Pańskiej. Gdy o poranku w niedzielę wierni przynosili do cerkwi zielone, przyozdobione gałązki, przeżywając duchowo święto Wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, już wieczorem wspominali spotkanie i naradę arcykapłanów, podczas której podjęto decyzję o wydaniu Zbawiciela na śmierć. Przez kolejne siedem dni ma miejsce swoista retrospekcja wydarzeń ostatnich dni życia Chrystusa: pojmanie, zdrada, sąd, męki, ukrzyżowanie i śmierć. Jeśli więc pierwsza część Wielkiego Postu miała wiernych przygotować do pewnej drogi, to w tej drugiej skupiać się należy już nie na sobie, lecz przemierzyć tę drogę wraz z Chrystusem, wspominając ostatnie chwile Jego ziemskiego życia. 

Warto też nieco inaczej spojrzeć na istotę samego postu, który jest w swej specyfice pełnym jedynie wówczas, gdy współistnieją łącznie trzy elementy: cielesna asceza, wzmożona modlitwa oraz wewnętrzna świadoma walka ze swoimi grzechami i słabościami. Genezą Wielkiego Postu był post Chrystusa na pustyni, przed rozpoczęciem przez Niego działalności publicznej. I tak Cerkiew prawosławna darowała swoim wiernym Wielki Post, by i oni mogli się przygotować. Gdy przez ostatnie 40 dni wierni odmawiali sobie obfitych mięsnych posiłków i wyciszając się stronili od zabaw oraz uciech otaczającego świata, nie odbywali bynajmniej jakiejś kary. Wręcz przeciwnie - zamykając kolejne drzwi, z których dobywał się zgiełk codzienności, łatwiej odnajdywali tę wąską, często niewidoczną na co dzień drogę - drogę Cerkwi i do Boga. Odnajdywali miejsce gdzie czekał duchowny z epitachilionem w dłoni, by móc przykryć nim głowę spowiednika, szczerze wyznającego swoje grzechy i żałującego za nie. Odnajdywali czas, by zjednoczyć się w Eucharystii i wracając do domu w modlitwie starać się walczyć ze swoimi codziennymi słabościami. Przez kolejne niedziele wspominali też świętych ojców i ich wskazówki właściwego chrześcijańskiego życia. Wsłuchiwali się w wersety Wielkiego Kanonu Pokutnego św. Andrzeja z Krety i wczytywali w tekst Drabiny Raju św. Jana Klimaka. Temu właśnie celowi służy post, oraz liczne nabożeństwa, których nie sprawuje się w pozostałym okresie roku liturgicznego. 

W Wielki Poniedziałek Cerkiew wspomina starotestamentowego Józefa, syna patriarchy Jakuba, sprzedanego w niewolę przez swoich braci. Cierpienie Józefa stanowi swoisty praobraz Chrystusa, którego już wkrótce ludzie wydadzą na męki.

W Wielki Wtorek mówi się o potrzebie czujności i gotowości do przyjęcia Chrystusa. Wyrazem tego jest przypowieść o dziesięciu pannach, które nie zostały zaskoczone przez przychodzącego o północy Oblubieńca. W ten sposób Cerkiew wskazuje wiernym, iż jest to ostatni moment na duchowe oczyszczenie.

Liturgiczne teksty Wielkiej Środy przytaczają wiernym dwa wydarzenia: okoliczności pobytu Chrystusa w Betanii, gdzie w domu Szymona Trędowatego, Maria, siostra Marty i wskrzeszonego przez Chrystusa Łazarza, namaściła Jezusa drogocenną mirrą. Cerkiew przeżywa też haniebną zdradę Judasza i wydanie Zbawiciela arcykapłanom za 30 srebrników. W Wielką Środę odprawia się te same nabożeństwa, co w dwa poprzednie dni, przy czym Boską Liturgię Uprzednio Oświęconych Darów sprawuje się po raz ostatni.

W Wielki Czwartek Cerkiew wspomina ostatnią wieczerzę i ustanowienie sakramentu Eucharystii. Rankiem sprawowana jest Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego, rozpoczynająca się od wieczerni. W trakcie nabożeństwa przygotowywane są też Święte Dary dla chorych, na cały kolejny rok. Wieczorem, na jutrzni Wielkiego Piątku, czytanych jest dwanaście fragmentów Ewangelii, w których wspomina się pożegnalną rozmowę Chrystusa z uczniami, modlitwę w sadzie Getsemane, pojmanie Jezusa przez żołnierzy, sąd u arcykapłanów Annasza i Kajfasza, mękę, ukrzyżowanie i śmierć na krzyżu. Każdy fragment poprzedza odpowiednia liczba uderzeń dzwonu. Uczestnicząc w tym nabożeństwie wierni trzymają w dłoniach zapalone świece, jako symbol żarliwej modlitwy, a także świadectwo swojej obecności przy Zbawicielu. Wychodząc z cerkwi wierni nie gaszą świec. Chroniąc płomyk modlitwy przed zagaśnięciem, przenoszą tym samym atmosferę ze świątyni do swoich domów.

Wielki Piątek jest dniem szczególnym w cerkiewnym kalendarzu liturgicznym. Wierni przeżywają śmierć Zbawiciela na krzyżu i złożenie Jego Ciała w grobie. Jest to dzień tak surowego postu, iż nie sprawuje się weń Liturgii Eucharystycznej, gdyż tego dnia Bóg składa w ofierze Samego Siebie. Z ołtarza, do znajdującego się na środku cerkwi symbolicznego grobu, wynoszona jest całun z wizerunkiem Chrystusa (Płaszczanica). Sprawowana następnie jutrznia Wielkiej Soboty, jest symbolicznym obrzędem pogrzebu Zbawiciela. Wierni, którzy przestrzegając surowego postu, starali się powstrzymać od jakichkolwiek posiłków aż do wieczora, uczestniczą w podniosłej procesji wokół cerkwi, podczas której - przy dźwięku dzwonów, w skupieniu idą za niesioną Płaszczanicą. Procesja nawiązuje do ostatniej posługi, jaką Józef z Nikodemem oddali Jezusowi, zdejmując Ciało Zbawiciela z krzyża, owijając Je w całun i składając do grobu. 

W Wielką Sobotę Cerkiew wspomina przebywanie ciała Chrystusa w grobie, Jego zstąpienie duszą do piekła - gdzie pokonał śmierć i uwolnił dusze sprawiedliwych, wprowadzenie łotra do raju oraz jednoczesne przebywanie z Ojcem i Duchem w niebie. Rankiem sprawowana jest Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego, która podobnie jak w Wielki Czwartek, rozpoczyna się od wieczerni. W jej trakcie, przed odczytaniem Ewangelii, duchowni zmieniają szaty ciemnych na białe. Na białe zmienia się także nakrycia ołtarza, stołu ofiarnego i stolików w świątyni. Wszystko wokół staje się jasne i świetliste, symbolicznie zwiastując Zmartwychwstanie. Po Liturgii - zazwyczaj już po południu, dokonuje się poświęcenia pokarmów. W starożytności fakt ów miał zastosowanie praktyczne, gdyż wierni pozostawali w świątyni aż do Paschalnej nocy i przygotowany posiłek był pokrzepieniem ich sił. Obecnie oświęcone wodą jaja, chleb sól i mięso, stanowią nieodzowny element wielkanocnego, rodzinnego śniadania. Choć zwyczaj ten stwarza nastrój zbliżającego się święta, trzeba pamiętać, iż nadal trwa surowy post, a Wielka Sobota to jeszcze nie święto, to zaledwie niezbędne wprowadzenie, które - jak uczy Cerkiew - już tej nocy zakończy się Paschalną radością.

Zachęcając do wspólnej modlitwy w naszych świątyniach, przedstawiamy poniżej harmonogram nabożeństw w cerkwiach dekanatu sokólskiego. 

Dekanalny plan nabożeństw Wielkiego Tygodnia

Parafia w Sokółce:

Wielki Poniedziałek: (29.IV)
8.00 - Boska Liturgia Uprzednio Oświęconych Darów. 

Wielki Wtorek: (30.IV)
8.00 - Boska Liturgia Uprzednio Oświęconych Darów. 

Wielka Środa: (1.V)
8.00 - Boska Liturgia Uprzednio Oświęconych Darów.

Wielki Czwartek: (2.V)
8.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego - wspomnienie Ostatniej Wieczerzy. 
17.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii.

Wielki Piątek: (3.V)
15.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi. Świątynia będzie otwarta do godz. 21.00, by wszyscy chętni mogli pokłonić przed Płaszczenicą.

Wielka Sobota: (4.V) 
6.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego
12.00 - Święcenie pokarmów w Nowowoli i Makowlanach
15.00 - 17.00 - Święcenie pokarmów w cerkwi w Sokółce
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo Paschalne

Parafia w Augustowie:

Wielki Czwartek: (2.V)
17.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
18.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy

Wielka Sobota: (4.V) 
15.00 - 16.00 - Święcenie pokarmów na plebanii przy ul. Mazurskiej 16 w Augustowie.

Parafia w Dąbrowie Białostockiej:

Wielka Środa: (1.V)
8:00 - Boska Liturgia Uprzednio Oświeconych Darów

Wielki Czwartek: (2.V)
8.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego - wspomnienie Ostatniej Wieczerzy
17.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
15.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi

Wielka Sobota: (4.V) 
7.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego
10.00 - 12.00 - Święcenie pokarmów: 10:00 Bierwicha, Mościcha, Słomianka, Brzozowo; 11.00 Ostrowie; 11.15 Ostrowie Kolonia; 11:30 Kropiwno, 12:00 Jałowo
15.00 - 16.00 - Święcenie pokarmów: Dąbrowa Białostocka 
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Kuźnicy:

Wielki Czwartek: (2.V)
8.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego - wspomnienie Ostatniej Wieczerzy
16.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
15.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi

Wielka Sobota: (4.V) 
8.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego
14.00 - 16.00 - Święcenie pokarmów w cerkwi w Kuźnicy 
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Ostrowiu Północnym:

Wielki Czwartek: (2.V)
17.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
12.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy w cerkwi w Starej Grzybowszczyźnie
14.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy w cerkwi w Ostrowiu Północnym.

Wielka Sobota: (4.V) 
6.00 - Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi
12.00 - 17.00 - Święcenie pokarmów w poszczególnych wsiach parafii, według ustalonego harmonogramu
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Nowym Dworze:

Wielki Czwartek: (2.V)
16.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
15.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi.

Wielka Sobota: (4.V) 
8.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego
12.00 - Święcenie pokarmów Chilmony, 12:30 - Synkowce
13:00 - 15:00 - Święcenie pokarmów w cerkwi w Nowym Dworze
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo Paschalne

Parafia w Samogródzie:

Wielki Czwartek: (2.V)
9.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego - wspomnienie Ostatniej Wieczerzy
18.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
16.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy. 

Wielka Sobota: (4.V) 
5.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego
14.00 - 15.00 - Święcenie pokarmów: Słoja (14.00), Knyszewicze (14.15), Suchynicze (14.30), Wierzchlesie (15:00)
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Wierzchlesiu:

Wielki Czwartek: (2.V)
15.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
18.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy. 

Wielka Sobota: (4.V)
15.00 - Święcenie pokarmów
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Kruszynianach:

Wielki Czwartek: (2.V)
14.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
16.00 - Wieczernik z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi

Wielka Sobota: (4.V) 
od 13.00 - Święcenie pokarmów w okolicznych wsiach parafii 
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Jurowlanach:

Wielki Piątek: (3.V)
13.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi

Wielka Sobota: (4.V)
od 9.00 - Święcenie pokarmów w okolicznych wsiach parafii
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Jacznie:

Wielki Czwartek: (2.V)
9.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego - wspomnienie Ostatniej Wieczerzy
17.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
15.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi. 

Wielka Sobota: (4.V) 
8.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego
12.30 - 17.00 - Święcenie pokarmów w okolicznych wsiach: Siderka (12.30), Szostaki (12.50), Grzebienie (13.10), Harasimowicze (13.30), Jaczno (17.00)
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Suwałkach:

Wielki Czwartek: (2.V)
9.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego - wspomnienie Ostatniej Wieczerzy

Wielki Piątek: (3.V)
15.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi. 

Wielka Sobota: (4.V) 
13.00 - 14.00 - Święcenie pokarmów 
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Parafia w Krynkach:

Wielka Wtorek: (30.IV)
9.00 - Boska Liturgia Uprzednio Oświęconych Darów

Wielki Czwartek: (2.V)
9.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego - wspomnienie Ostatniej Wieczerzy
17.00 - Jutrznia Wielkiego Piątku z czytaniem dwunastu Ewangelii

Wielki Piątek: (3.V)
16.00 - Wieczernia z wyniesieniem Płaszczanicy, Jutrznia Wielkiej Soboty z obrzędem pogrzebu i procesją wokół cerkwi. 

Wielka Sobota: (4.V) 
8.00 - Boska Liturgia św. Bazylego Wielkiego.
15.00 - 16.00 - Święcenie pokarmów
23.30 - Połunosznica, po niej procesja i uroczyste nabożeństwo paschalne

Adam Matyszczyk