Wspomnienie św. Jana Teologa w Dąbrowie Białostockiej

Ewangeliczne księgi Nowego Testamentu, których autorstwo przypisuje się apostołowi Janowi, uważane są za jedne z najpiękniejszych świadectw, jakie pozostawili po sobie uczniowie Chrystusa. Za swą naukę o "Bogu Słowie" apostoła Jana zwie się Bogosłowem. Życie Jana Teologa wypełnione było też nauką miłości, przez co - po Jego zaśnięciu, stał się patronem wielu świątyń i parafii. Na Sokólszczyźnie apostoł Jan jest niebiańskim patronem wspólnoty wiernych w Dąbrowie Białostockiej, gdzie 2 razy do roku wznoszone są szczególne modlitwy ku Jego czci.

Uroczystości w dniu wspomnienia Zaśniecia św. Apostoła Jana Teologa, rozpoczęły się Molebnem z Małym Poświęceniem Wody. Sprawowanej następnie Boskiej Liturgii przewodniczył ks. mitrat Jan Jaroszuk - dziekan okręgu gródeckiego. Towarzyszyli mu duchowni z okręgu sokólskiego: ks. mitrat Aleksander Klimuk, ks. prot. Jarosław Grygiewicz, ks. prot. Marek Kozłowski, ks. prot. Adrian Charytoniuk, ks. Piotr Hanczaruk, miejscowy proboszcz - ks. prot. Wiktor Tetiurka oraz ks. mitrat Mirosław Tomaszewski z parafii Zaśnięcia NMP w Zabłudowie. Odpowiadając na zaproszenie proboszcza, we wspólnej modlitwie uczestniczyli także: wicestarosta powiatu sokólskiego Jerzy Białomyzy oraz burmistrz miasta i gminy Dąbrowa Białostocka Artur Gajlewicz. 

W doskonałej pod względem akustycznym dąbrowskiej cerkwi, wśród setek świec, namodlonych ikon i pięknych fresków, doniośle niósł się piękny śpiew parafialnego chóru. Trudno w akapicie bądź dwóch zawrzeć całą złożoną treść dotyczącą śpiewu cerkiewnego. Zastanawialiśmy się ostatnio nad jego istotą i znaczeniem oraz swoistej nadrzędności nad muzyką instrumentalną. Dziś zatrzymajmy się na chwilę przy rodzajach melodycznej modlitwy. Wśród śpiewu cerkiewnego wyróżnić można trzy zasadnicze kategorie: hymny - czyli podniosłe i uroczyste pieśni odnoszące się do Starego i Nowego Testamentu, psalmy - wersety zaczerpnięte z Psałterza a także ogólnie nazwane i niemieszczące się w dwóch poprzednich kategoriach - pieśni duchowe. Większość z nich nosi specjalne nazwy, otrzymane czy to z uwagi na przekazywaną treść, czy odnoszenia się do konkretnych zdarzeń lub świętych, wyróżniające się konkretnymi cechami lub np. z uwagi na sposób śpiewania, czy rodzaj i moment nabożeństwa, w którym są wykonywane. Są to m.in.: tropariony, kontakiony, ikosy, stychyry, antyfony, prokimny, kanony, akatysty. Przyjrzyjmy się najbardziej rozpoznawalnym wśród nich. 

Troparion - jest podstawową formą hymnu, składająca się zazwyczaj z kilku zdań, która wyraża, wysławia istotę święta lub życie i zasługi świętego, któremu jest poświęcony. Jest to też jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów śpiewu cerkiewnego. Przykładem może być tu np. troparion święta Paschy, który z całą pewnością znany jest wszystkim prawosławnym, ale kojarzony także przez wielu ludzi spoza cerkwi: "Chrystus powstał z martwych, śmiercią podeptał śmierć i będącym w grobach życie dał". Troparion święta Przemienienia Pańskiego towarzyszy pątnikom podczas sierpniowej pielgrzymki na Św. Górę Grabarkę: "Przemieniłeś się na górze, Chryste Boże, objawiając uczniom Twoim chwałę Twoją na ile mogli pojąć. Niechaj więc i nam grzesznym za wstawiennictwem Bogurodzicy zajaśnieje wieczna Światłość Twoja, Dawco Światłości, chwała Tobie!". Tak zaś wybrzmiewały słowa troparionu dziś - w dzień odejścia św. Jana Teologa: "Apostole umiłowany Chrystusa Boga, pospiesz na zbawienie bezbronnego ludu, przyjmie bowiem Ciebie Ten, na którego piersi spoczywałeś. Módl się do Niego, Teologu, o rozpędzenie narastającej mgły pogaństwa, prosząc o danie nam pokoju i wielkiego miłosierdzia."

Kontakion - to dłuższa forma hymnu - uzupełniająca troparion i objaśniająca ideę danego święta, bądź wyróżniająca cechy czczonego świętego. Tu także posłużę się świętem Zmartwychwstania Pańskiego: "Gdy do grobu zstąpiłeś, o Nieśmiertelny, wtedy zniszczyłeś moc otchłani i powstałeś jako zwycięzca, Chryste Boże, niewiastom niosącym wonności głosząc: I Twoim apostołom pokój dałeś, upadłym dałeś Zmartwychwstanie". Pieśniami, które dodatkowo uzupełniają treści troparionu i kontakionu są m.in.: ikos i synaksarion - pieśni dłuższe i o bardziej złożonej formie.

Akatyst - jest z kolei zbiorem hymnów, ku czci Bogurodzicy, świętych Cerkwi lub Krzyża Świętego. Składa się z 12 kontakionów i 12 ikosów. Najbardziej znanym, jak też - wedle badaczy skomponowanym jako pierwszy, jest Akatyst ku czci Bogurodzicy.

Wracając do dzisiejszych uroczystości - po świątecznej procesji, z duchowym pouczeniem do zgromadzonych zwrócił się o. Jan Jaroszuk. Stawiając za wzór patrona dąbrowskiej cerkwi i słowa Jego nauki, zwracał uwagę na to, by wśród codzienności nie zapominać o dwóch najważniejszych przykazaniach - miłości do Boga oraz miłości do bliźniego i na tym opierać wszystkie życiowe cele i działania.

Na zakończenie głos zabrał także o. Wiktor, dziękując wszystkim za obecność na uroczystości i wspólną modlitwę. Szczególne podziękowania proboszcz skierował na ręce Mikołaja Giedzia, przedstawiciela ustępującej Rady Parafialnej, który przez wiele lat pełnił rolę skarbnika i czuwał nad finansami wspólnoty. Prócz wielu ciepłych słów, Pan Mikołaj otrzymał też piękną ikonę, na pamiątkę tak wspaniałej i owocnej współpracy. Nie tak dawno w dąbrowskiej parafii odbyły się wybory nowej Rady Parafialnej i Komisji Rewizyjnej. Starostą cerkiewnym wybrany został Jerzy Cecha, zastępcą starosty Andrzej Miejłuk, skarbnikiem zaś Ewa Kowalczuk. O. Wiktor wyraził im wdzięczność za podjęcie tak ważnego zobowiązania i zapewnił o swojej pomocy dla dobrej współpracy na rzecz parafii św. Jana Teologa w Dąbrowie Białostockiej.

 

Adam Matyszczyk